Mama na macierzyńskim

Urodzenie dziecka to wielka radość, ale i niemałe wyzwanie. Pozostanie w domu z maluchem wiąże się z rezygnacją z pracy, a tym samym z dużym wyzwaniem finansowym. Z pomocą przychodzą wówczas ubezpieczenia społeczne, dzięki którym rodzice opłacający składki na ubezpieczenie chorobowe, mają możliwość spędzenia 61 tygodni z nowo narodzonym dzieckiem w domu (w tym 9 tygodni nieprzenaszalna część dla drugiego rodzica). Za ten okres otrzymują co miesiąc zasiłek macierzyński. W przypadku urodzenia bliźniaków, czy trojaczków okres pobierania zasiłku macierzyńskiego wydłuża się.

- Z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego mogą skorzystać także ojcowie, co więcej mają oni do swojej dyspozycji jeszcze urlop ojcowski. W niektórych przypadkach opieka nad dzieckiem i pozostanie z nim w domu, nie wiąże się z niskim dochodem. W województwie podlaskim najwyższą podstawę wymiaru do wypłaty świadczenia za okres urlopu ojcowskiego udokumentował tata, którego zasiłek macierzyński ZUS wyliczył od kwoty ponad 27 tys. zł. Najwyższa podstawa przyjęta do macierzyńskiego wypłaconego dla kobiety to 21,5 tys. zł - informuje Katarzyna Krupicka, regionalna rzeczniczka prasowa ZUS województwa podlaskiego.

Zasiłek macierzyński dla ubezpieczonych rodziców
Zasiłek macierzyński przysługuje osobom, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Jest ono obowiązkowe dla osób zatrudnionych na umowę o pracę, natomiast w przypadku zleceniobiorców czy osób prowadzących własne firmy, ubezpieczenie to jest dobrowolne. W tych przypadkach osoby te same decydują czy chcą podlegać takiemu ubezpieczeniu, czy też nie. Zasiłek macierzyński przysługuje niezależnie od tego, jak długo podlega się ubezpieczeniu chorobowemu. Jeśli kobieta urodziła dziecko dzień po tym, jak zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego albo zgłosił ją do niego płatnik, to zasiłek macierzyński także będzie przysługiwał.

Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie bądź przyjętych na wychowanie. W przypadku urodzenia jednego dziecka łączny okres pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wynosi 61 tygodni, czyli 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 41 tygodni urlopu rodzicielskiego. W przypadku urodzenia bliźniaków – łączny wymiar wynosi 74 tygodnie (31 tygodni urlopu macierzyńskiego i 43 urlopu rodzicielskiego), trojaczków – 76 tygodni (33 tygodnie urlopu macierzyńskiego i 43 tygodnie rodzicielskiego), czworaczków – 78 tygodni (35 tygodni urlopu macierzyńskiego i 43 tygodnie rodzicielskiego), pięcioraczków – 80 tygodni (37 tygodni urlopu macierzyńskiego i 43 tygodnie urlopu rodzicielskiego).

Urlop rodzicielski może trwać także krócej - 38 tygodni, jeśli rodzice przyjmą na wychowanie dziecko w takim wieku, że nie jest możliwe wykorzystanie pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego, czyli przed ukończeniem przez dziecko 7 lub do 10 roku życia, jeśli otrzymało decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego albo do 14 lat w przypadku wystąpienia do sądu w sprawie jego przysposobienia.

Stan zdrowia dziecka – dłuższy urlop rodzicielski
Do dłuższego urlopu rodzicielskiego niż 41, 43 lub 38 tygodni mają prawo rodzice, którym urodziło się dziecko lub przyjmą na wychowanie dziecko z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą, która zagraża jego życiu, a które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Jeśli dziecko ma specjalne zaświadczenie „Za życiem”, rodzice będą mogli skorzystać odpowiednio z 65, 67 i 62 tygodni urlopu. Stąd też wydłuża się cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego i tak przy urodzeniu jednego dziecka łącznie do 85 tygodni, w przypadku bliźniaków - 98 tygodni, trojaczków – 100 tygodni, czworaczków – 102 tygodni, pięcioraczków – 104 tygodni.

Tylko dla mam
Ze statystyk ZUS wynika, że wciąż w zdecydowanej większości niemowlakiem opiekuje się mama. W pierwszych czterech miesiącach tego roku z urlopu macierzyńskiego skorzystało 115 tys. kobiet w całym kraju, a tylko 2,4 tys. mężczyzn. - Trzeba wziąć pod uwagę to, że w przypadku urlopu macierzyńskiego pierwsze 14 tygodni z 20 dostępnych przy urodzeniu jednego dziecka jest „zarezerwowane” tylko dla mam. Dopiero po ich wykorzystaniu, gdy mama wróci do pracy, tato może skorzystać z tego urlopu – tłumaczy rzeczniczka.

Albo mama albo tata
W ubiegłym roku wydłużono urlop rodzicielski o 9 tygodni: z 32 do 41 tygodni - w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka i z 34 do 43 tygodni - w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka. To tzw. 9 tygodni urlop rodzicielskiego dedykowanego dla drugiego rodzica. Jeśli ubezpieczona mama wykorzystała urlop rodzicielski w maksymalnym wymiarze np. 32 tygodni lub 34 tygodni, to pozostałe 9 tygodni może wykorzystać już tylko ojciec. Jeśli z tego nie skorzysta – urlop przepadnie. Wprowadzenie części urlopu rodzicielskiego przeznaczonego drugiemu rodzicowi, zaowocowało dynamicznym wzrostem liczby ojców, którzy korzystają z urlopu rodzicielskiego. W 2022 r. 3,7 tys. ojców zdecydowało się na ten krok. W 2023 r. zdecydowanie więcej, bo aż 19 tys. mężczyzn. W pierwszych czterech miesiącach tego roku z urlopu rodzicielskiego skorzystało już 13,8 tys. panów.

Jaka płaca, taki zasiłek
Wysokość zasiłku uzależniona jest od podstawy, od której odprowadzane są składki, czyli najczęściej od osiąganego wynagrodzenia. Im wynagrodzenie jest wyższe, tym wyższe są odprowadzane składki, a w konsekwencji wyższe świadczenie dla rodziców. Wpływ na wysokość pobieranego świadczenia ma średnie wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy. W przypadku kobiet prowadzących własną działalność gospodarczą i podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu wysokość zasiłku jest ustalana na podstawie miesięcznego przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych przed porodem.

Wysokość zasiłku stała czy zmienna
Ubezpieczona mama może otrzymywać zasiłek macierzyński w takiej samej wysokości przez cały okres jego pobierania tj. 81,5 % podstawy wymiaru zasiłku, o ile złoży tzw. „długi wniosek” o zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie i w pierwszym roku życia dziecka zostanie wykorzystany co najmniej jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

„Długi wniosek” nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tę część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70 % podstawy wymiaru zasiłku. Jeśli mama nie złoży wniosku o długi zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, to zasiłek będzie wynosił 100 % podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70 % podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego.

W przypadku gdy w pierwszym roku życia dziecka nie zostanie wykorzystany ani jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (na podstawie długiego wniosku), będzie możliwość złożenia wniosku o jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100 % podstawy wymiaru zasiłku. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński będzie przysługiwać w wysokości 70 % podstawy wymiaru zasiłku.

Katarzyna Krupicka
regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa podlaskiego